تعریف جرم جعل چک چیست؟ ارکان تشکیل دهنده این جرم از چه قرار است؟ جرم جعل چک در قانون چه مجازاتی دارد؟ سید سجاد رزاقی موسوی وکیل جرم جعل مفصلا در این مقاله به تشریح پرسش های سوالات مذکور میپردازد.
تعریف جرم جعل چک در قانون
جرم جعل چک یعنی اینکه چک از لحاظ شکل و ظاهر، چک واقعی و معتبر است. اما در عالم حقیقت اینگونه نیست. یعنی یا مبلغ درج شده واقعی نیست یا مشخصات صادرکننده یا مطالبی که در یک چک باعث اعتبار و قانونی بودن آن میشود، واقعی نمیباشد. البته باید گفت که جرم جعل چک بیشتر در مورد مبلغ آن میباشد. به عبارت دیگر با توجه به معنی جعل (دگرگون کردن یا تغییر دادن در اسناد) جرم جعل چک عبارت است از هرنوع تغییر و دگرگونی یا ساختن سند و نوشته که بدون اجازه و بقصد ضرر زدن به دیگری میباشد. البته در قانون تعریفی صریح در مورد جرم جعل چک وجود ندارد.
اینروزها در دادگاهها شاهد شکایت های بیشماری در زمینه ی چک هستیم. برای اینکه مردم در دام نیافتند و از دردسرها و اضطرابهای رسیدگی طولانی مدت که به تبع هم زمانبر، هم نیازمند صبر طولانی مدت است ، رعایت نکاتی ضرروی میباشد. این امر میتواند از بروز بسیاری از مشکلات بخصوص در زمینه ی جعل امر جلوگیری می کند. بیان کردیم که جعل یعنی قلب متقلبانه واقعیت که در مورد جعل چک همان قلب متقلبانه در تمام مندرجات داخل چک را شامل میشود.
◁◁ بیشتر بدانید: وکیل جعل | بررسی ابعاد قانونی جرم جعل
مشاوره تلفنی با وکیل چکارکان تشکیل دهنده جرم جعل چک
سید سجاد رزاقی موسوی وکیل جرم جعل بیان میدارد، برای آنکه یک عمل را جرم قلمداد کنیم باید سه رکن اصلی یعنی رکن قانونی، رکن مادی و رکن معنوی یا روانی را دارا باشند. لذا بطور همزمان به توضیح ارکان مذکور و بررسی آنها در جرم جعل چک میپردازیم.
رکن قانونی:
که همان فعل (عمل) یا ترک فعل که در قانون برای آن مجازات تعیین شده باشد. در مورد جرم جعل چک قانون گذار برای آن صراحتا در قانون مجازات تعیین کردهاست.
رکن مادی:
که در برگیرنده رفتار فیزیکی یا مادی مرتکب میباشد که در مورد جرم جعل چک همان تغییراتی است که انجام داده می شودکه میتواند بصورت فعل یا ترک فعل باشد.
رکن معنوی یا روانی:
که سوء نیت را شامل میشود اعم از سوءنیت عام که عمد بودن را در نظر دارد که در مورد این جرم اراده ی عمدی مرتکب در نوشتن و مکتوب کردن مندرجات میباشد و سوءنیت خاص که قصد و به نتیجه رساندن که همان ضرر زدن است را شامل میشود.
نکته: در مورد چک قانون گذار وجود رکن قانونی و مادی را ضروری دانسته اما درمورد رکن روانی در برخی موارد قانون آن را استثناء و خاص قرار داده است.
روشهای پیشگیری مقرر شده در قانون
روشهای پیشگیری از وقوع جرم جعل چک از منظر قانون رعایت کردن موارد زیر میباشد. وکیل جعل دلیل این امر را اینطور ذکر میکند که از شایعترین موارد روز، موضوع جرم جعل چک است و قانون گذار مواردی را جهت پیشگیری در قانون مقرر داشته:
۱) از امضاهای خیلی پیچیده یا خیلی ساده استفاده نکنید. چون جعل امضاهای ساده به راحتی صورت میگیرد و در مورد امضاهای پیچیده هم که زمانبر هست و با وجود جمعیت زیاد در بانک و عدم زمان کافی امکان ندارد.بهترین کار نوشتن اسم صاحب چک زیر امضاء است اما بنحوی که امکان جعل وجود نداشته باشد.
۲) چک و مندرجات داخل آن را با یک قلم یک رنگ بنویسید. حتی المقدور از خودکار استفاده کنید که امکان وقوع جرم جعل چک را کم می کند.
۳) دسته چک را در دسترس عموم مردم قرار ندهید. گاهی اوقات امکان دارد که فراموش کنید که دسته چک را بردارید و یا آنکه بصورت اتفاقی دسته چک از جیب کت شما بیرون بیافتد و … این امر باعث می شود که چک های دسته چک شما جعل شود.
۴) مبلغ چک را به عدد و حروف بنویسید.
۵) بروی مبلغ چک چسب نواری شیشیه ای بچسبانید.
۶) چک را در وجه حامل ننویسید.
نکته: باتوجه به قانون جدید چک مصوب آذر ماه ۱۳۹۹ دیگر چک در وجه حامل صادر نمی شود و چک ها باید در وجه شخص معیین صادر شود.
رابطه ی جرم جعل چک و کلاهبرداری در قانون
یکسری از پرونده ها همراه با دو جرم میباشند که از دید بهترین وکیل جعل، برای فهمیدن رابطه بین آنها تعریف هرکدام الزامی میباشد. جرم جعل چک یعنی از طریق تقلب یک امری را واقعی جلوه بدهیم (قلب متقلبانه حقیقت) و جرم کلاهبرداری هم یعنی متوسل شدن به وسایل متقلبانه برای فریب دادن مردم میباشد. با توجه با تعاریف گفته شده میتوان اینگونه گفت که جرم جعل چک شروع کننده ی جرم کلاهبرداری باشد.
از شایعترین مسائل روز بحث کلاهبرداری و جعل از دسته چک میباشد. وکیل جعل میگوید در یک پرونده شخصی دسته چکی را جعل میکند و بوسیله ی آن مبادرت به فریب دادن افراد (کلاهبرداری) میکند و چکهای متعددی را صادر میکند در این صورت برای احراز واثبات وارد مراحل رسیدگی میشود.
نکته: ایشان ادامه میدهد که این نکته حائزاهمیت است که یک جرم ارتکاب نیافتاده بلکه جرم جعل در کنار جرم کلاهبرداری بوده و با توجه به قانون مجازات آنها تعیین میشود.
تشخیص چک جعلی از چک اصلی
بهترین روش برای تشخیص چک اصلی از چک جعلی اندازه ی چک میباشد چرا که ۱) چک اصلی ۱۷۰در ۸۵ میلی متر میباشد. ۲) نوع کاغذ استفاده شده که در چک های اصلی نوع خاصی که بنام واترمارک مولتی تن است ساخته شده است. ۳) طرح های استفاده شده بروی چک (مثلا عبارت لاتین ایران که بروی چک ها سبز رنگ است و در پشت چک قرمز رنگ است). ۴) سریال مشکی مرکب که در زیر نور ماورای بنفش سبز رنگ دیده میشود. ۵) لوگوی آبی رنگ که بروی چک قرار دارد.
اثبات کردن این جرم
اثبات در لغت از دیدگاه وکیل متخصص دعاوی کیفری به معنی احیا کردن است و از لحاظ حقوقی بمعنی احیا کردن دوباره یک سند و یک نوشته که از اعتبار افتاده است. یکسری مدارک از اعتبار افتاده که باطل شده اند و در صورت پاک کردن کلمه ابطال میتوان آنرا احیا (اثبات) کرد و به آن اعتبار (منظور قابلیت استناد دادن در مراجع رسمی و نسبت دادن آن به یک شخص معین) داد. این امر زمانی امکانپذیر است که سند ارائه شده از لحاظ مفهوم و محتوا دارای ارزش باشد یعنی هم معنی داشته باشد و هم اعتبار داشته باشد.
زمانی که شاکی طرح شکایت مبنی بر جعل چک مینماید، باید آن را اثبات کند و نحوی اثبات اینگونه است که شاکی مدارک و ادله را به دادسرا یا دادگاه مربوطه ارائه می دهد، سپس بازپرس مدارک را برای کارشناس یا مرجع تشخیص هویت اداره آگاهی ارسال میکند تا با وسائل خاص و ویژه جعل بودن را اعلام نمایند.
از دیگر موضوعاتی که در پروندهها و دعاوی جعل چک مطرح میشود و بسیار مهم است تطبیق امضا کنندگان میباشد. برای اثبات و روشن کردن این موضوع از کارشناس امضاء کمک میگیرند و کارشناس امضاء کسی است که خط و امضاء فرد را در حالتهای متنوع مورد بررسی قرار میدهد. یکی از مهمترین و با ظرافت ترین کار بدست گرفتن قلم (فرم و مدل گرفتن قلم در دست) و نوع حرکت دادن و شکلی که به آن امضاء گفته میشود.
تجاری بودن چک
همانطور که میدانیم چک از دسته اسناد تجاری است اما مانند برات ذاتا تجاری نیست بلکه یک سند عادی میباشد. اما همین سند عادی هم مستلزم رعایت کردن شرایطی برای طرفین میباشد و برای آنها نیز تعهد آور است که در صورت عدم رعایت شرایط و تعهدات مشکلاتی برای آنها بوجود می آید.
مجازاتهای معین جرم جعل چک در حقوق ایران
مجازات جرم جعل چک با توجه به انواع چک، به تبع قانون گذار مجازاتهای جدگانه ای را برای آنها مقرر کرده است که بدین شرح میباشد:
۱- به استناد ماده ۵۳۶ قانون مجازات جعل اسناد و نوشته های غیر رسمی و استفاده ی آن با علم علاوه بر جبران خسارت به حبس از ۶ ماه تا ۲ سال یا ۳ تا ۱۲ میلیون ریال جزای نقدی محکوم خواهد شد که با توجه به قانون کاهش مجازاتهای تعزیری مصوب اردیبهشت ۱۳۹۹ این ماده مشمول تخفیف قرار گرفته شده است.
۲- مجازات جعل چک سفید امضاء بموجب ماده ۶۷۳ قانون مجازات اسلامی مرتکبین به حبس از ۱ تا ۳ سال محکوم خواهند شد.
۳- مجازات جعل چک بانکی مطابق ماده ۶۷۴ قانون مجازات اسلامی ۶ متهم به حبس از ماه تا ۳ سال محکوم خواهد شد.
مجازات مرتکبین جرم جعل چک از کارکنان دولتی باشند
بموجب ماده ۵۳۲ قانون مجازات اگر هر یک از کارمندان و مسئوولان دولتی در اجرای وظایف خود مرتکب جعل اسناد و نوشته ها بشوند علاوه بر مجازاتهای اداری و جبران خسارت وارده به حبس از ۱ تا ۳ سال یا پرداخت ۶ تا ۳۰ میلیون ریال جزای نقدی محکوم خواهد شد.
استفاده از اوراق مجعول با علم وآگاهی بموجب ماده ۵۳۵ قانون مجازات علاوه بر جبران خسارت وارده به حبس از ۶ ماه تا ۳ سال یا ۳ تا ۱۸ میلیون ریال جزای نقدی محکوم خواهد شد.بموجب ماده ۵۳۳ قانون مجازات اسلامی اگر مرتکب جرم جعل چک کارمند دولتی نباشد (موارد ماده ۵۳۲) علاوه بر جبران خسارات به حبس از ۶ ماه تا ۳ سال و جزای نقدی معادل ۳ تا ۱۸ میلیون ریال محکوم خواهد شد. و مطابق ماده ۵۳۴ قانون مجازات اسلامی اگر مرتکب از کارکنان دولتی و مراجع قضایی باشد علاوه بر مجازاتهای اداری و جبران خسارت به حبس از ۱ تا ۵ سال و جزای نقدی معادل ۶ تا ۳۰ میلیون ریال محکومخواهد شد.
سید سجاد رزاقی موسوی وکیل دعاوی کیفری در ادامه میگوید در پروندهایی که موضوع آن جعل چک و کلاهبرداری است قانون گذار درقانون مجازات آنها را به این صورت مقررکرده است که مجازات مرتکبین جرم کلاهبرداری و جعل چک اینگونه است که: در صورت همراه بودن جرم جعل چک با جرم کلاهبرداری با توجه به قانون مجازات حسب جرم ارتکابی و نوع جرم و وحدت و شدت جرم و مواد ۵۲۳-۵۴۲ قانون مجازات می توان تا ۱۵ سال حبس را بهراه داشته باشد.
مرجع صالح جهت رسیدگی به جرم جعل چک
دادگاه صالح جهت رسیدگی به جرم جعل چک دادگاه کیفری محل وقوع جرم است. دادگاه کیفری با توجه به نوع جرم ارتکابی متفاوت است و در مورد جعل چک و مجازات آن حسب مورد کیفری یک یا دومحل وقوع صالح است چرا چون جرم جعل چک یک جرم کیفری است. مثلا شخصی در بابل دسته چکی را جعل میکند و با آن مبادرت به خرید و فروش ماشین های خارجی در کیش میکند. این شخص را در اصفهان دستگیر میکنند دادگاه اصفهان متهم را به دادگاه کیفری ۲ بابل میفرستد چون دادگاه محل وقوع جرم (جعل چک در بابل) صالح به رسیدگی است.
به عبارت دیگر، جرم جعل چک که در دادگاههای کیفری محل وقوع جرم رسیدگی میشود، دارای مراحل رسیدگی خاص مانند شکایت و اثبات است. وکیل جعل چک بیان میدارد که جعل چک از دسته جرایمی است که این روزها در دادگاهها ، جزء پر طرفدارترین موضوعات در قسمت شکایت میباشد. چک برگه ی نوشته شده با قوانین و مندرجات خاص خود که با قرار دادن یک عدد با آن ارزش و اعتبار میدهند. رد و بدل چک در بین احاد مردم به خصوص کسبه و بازاریان وتجارمرسوم است. اما افرادسودجویی هم هستند که از این موضوع به نفع خود و به ضرر دیگران استفاده میکنند و اقدام به عملی بنام جعل مینمایند.
توضیح دادگاههای کیفری یک و دو
دادگاههای کیفری به دادگاه کیفری یک و کیفری دو تقسیم میشود. پروندهای به دادگاه کیفری یک میروند که مجازاتهای شدیدی را قانونگذار برای آنها تعیین کرده و از سوی دیگر بدلیل مهم بودن آنها است و با حضور ۳ قاضی رسیدگی میشود. اما کیفری ۲ جرایم کم اهمیت تر را با حضور یک قاضی رسیدگی میکند.
◁◁ بیشتر بدانید: جرم جعل اسناد و نوشته ها در حقوق ایران
مجازات جعل چک در قانون
وکیل جرم جعل چک در بابل
سید سجاد رزاقی موسوی با داشتن سالها تجربه کاری موفق در زمینه ی حقوقی و کیفری و با توجه به اینکه جرم جعل چک از دسته جرایم غیر قابل گذشت میباشد یعنی پرونده با شکایت شاکی آغاز می شود اما با رضایت او مختومه نمی شود و دادستان بعنوان مدعی العموم به نیابت از طرف مردم به جرم رسیدگی میکند و مرتکب را به مجازات تعیین شده محکوم خواهد کرد. چرا که این جرم باعث برهم زدن نظم عمومی میشود در این مقاله مطالب مرتبط با جعل چک را بازگو کردند و بر آن امید هستند که پروندهای شما عزیزان که مرتبط با این جرم میباشد را بصورت مشاوره بررسی نمایند برای اطلاعات بیشتر میتوانید با وکیل متخصص در زمینه ی جعل چک مشاوره کنید.
تماس با وکیل دعاوی تجاری